Daan (29) en zijn ouders willen jongeren met een hersenletsel weer een toekomst geven
“Samen muziek maken is ontzettend leuk en belangrijk”
Op 22 december presenteert Paul de Leeuw voor de tiende keer het Knoop Gala: hét muziekgala van de NTR en HandicapNL. Onder begeleiding van het Metropole Orkest geven bekende Nederlandse artiesten samen met mensen met een verstandelijke beperking, een spetterende show in Theater Carré. Paul: ‘Vooral de zelfgeschreven liedjes zijn heel ontroerend.’
‘Het is fantastisch om mensen met een beperking in het zonnetje te zetten. Om hun droom om samen met hun favoriete artiest op te treden uit te laten komen en dat ook nog in de mooiste zaal én met het beste orkest van Nederland. En dan mag ik de gastheer van de avond zijn,’ vertelt Paul meteen enthousiast. Hij vindt het vooral geweldig dat artiesten met en zonder een beperking samen muziek maken, samen optreden. ‘En daarmee halen we dan ook nog geld op voor HandicapNL, dubbel leuk dus.’
Zichtbaarder dan vroeger
Paul heeft altijd een lans gebroken om gewoon, normaal met mensen met een beperking om te gaan. In de jaren ’90 baarde hij opzien door deze mensen een rol te geven in zijn amusementsprogramma’s en grappen met ze te maken, net als hij met al zijn gasten deed. ‘Humor werkt altijd,’ zegt hij daarover. ‘Humor verzacht pijn, maakt het leven lichter. Natuurlijk kwamen mensen met een beperking voor in praatprogramma’s, maar dat ze ook gewoon konden meedoen in een amusementsprogramma en grappen terug maakten, was nieuw.’
Zonder zichzelf daar alle credits voor te willen geven, denkt Paul wel dat hij een rol heeft gespeeld in de emancipatie van mensen met beperkingen. ‘Het was bijzonder wat we in die jaren deden. Nu zijn ze veel zichtbaarder, horen ze er meer bij en dat is goed. Daar heeft ook het Knoop Gala aan bijgedragen. Daar geven we ze een rol in de grotemensenwereld, zonder dat het aapjes kijken wordt. En zo moet het.’ Margriet, de nicht van Paul heeft een verstandelijke beperking, hij is met haar opgegroeid. ‘Ze hoorde en hoort er zo vanzelfsprekend bij, ze is onderdeel van de familie. Ik heb dat nooit anders gezien en nog steeds niet.’
Een feestje om te doen
In 2009 wordt de eerste editie van het Knoop Gala opgenomen. Paul wordt, met al zijn ervaring, gevraagd om het te presenteren. ‘Ook nu ik de overstap heb gemaakt naar RTL, presenteer ik het programma. Ik heb tegen RTL gezegd dat ik één ding voor de NTR wilde blijven doen en dat is het Knoop Gala. Het is toch wel echt mijn programma. En echt een feestje om te doen.’ Paul vond die eerste uitzending heel bijzonder: ‘In Carré en dan met het Metropole Orkest, dat was nog nooit vertoond. Ook was de muziek die den artiesten ten gehore brachten van een opmerkelijk hoog niveau. En dan al hun emoties, zo oprecht.
De muziek van de artiesten is van hoog niveau. En dan al hun emoties, zo oprecht
De uitzending is altijd rond kerst en dat alleen al maakt het feestelijk. Het hoort bij de hele beleving van december.’ Eén keer maakten ze de fout om het gala vóór Sinterklaas op te nemen. ‘Stel je voor, zo’n hele zaal vol mensen met een beperking die allemaal druk bezig zijn met dat de Sint in het land is, is er opeens een kerstsfeer. Het veroorzaakte verwarring alom: hoe kon het nou, was Sinterklaas opeens weg? Toen heb ik gezegd dat de opnames voortaan maar na 5 december moesten plaatsvinden.’ Hij vindt de eigen geschreven liedjes, waarin de artiesten over hun handicap zingen altijd heel ontroerend. Maar geniet net zo van een optreden van K3 of Frans Bauer, als de zaal helemaal uit z’n dak gaat.
Niet over de rand
Over zijn eigen rol in het programma is Paul opvallend bescheiden: ‘Ik doe eigenlijk niets, ik doe gewoon aardig. Ik kan goed aanjagen en weet wanneer ik mijn mond moet houden, zodat de artiesten kunnen stralen. Ik hou er altijd van om een programma te ontregelen en met een zaal vol mensen met een handicap gaat dat vanzelf. Ik vind het heerlijk om op de zaal te anticiperen, ik zie wat daar gebeurt en reageer. Zet mij er dus maar neer en ik klaar het klusje wel.’ Tegelijkertijd is het hard werken: ‘Het is natuurlijk wel een lange dag. Ik zorg er altijd voor dat ik helder en uitgerust aan de opnames begin. De repetities beginnen om 10 uur en vanaf dat moment wil iedereen aandacht van me. En terecht, ik laat het ook altijd over me heen komen. Maar aan het einde van de dag ben ik er dan wel klaar mee – al bedoel ik dat niet verkeerd.’
Ik hou ervan om een programma te ontregelen en met mensen met een handicap gaat dat vanzelf
Ook de bekende Nederlandse artiesten die meedoen, hebben volgens Paul een leuke dag. Ze doen het voor het goede doel, maar komen in een rollercoaster van emoties terecht en vinden het na afloop nog leuker dan ze vooraf dachten. Ook al is het wel eens lastig om het niveau van de collega-artiesten met een beperking voldoende op te krikken of er handig in mee te aan. ‘Kijk,’ legt Paul uit, ‘er is een dunne lijn tussen een fantastisch programma maken en mensen te kijk zetten. Je kunt dollen met mensen met een verstandelijke beperking, maar je mag nooit over de grens gaan. Dat bewaak ik continu, het zit in mijn achterhoofd. Ook al reageer ik tijdens de show niet bewust zus of zo en is het een automatisme, ik let er wel op dat het niet over de rand gaat.’
Gewoon meedoen
Gewoon meedoen Paul vindt de inclusie van mensen met een beperking heel belangrijk. ‘Als ik op social media berichten daarover zie langskomen, zal ik ze altijd delen. En als we toeren door het land en er naast het theater van die dag een lunchroom is waar mensen met iets bijzonders werken, probeer ik ook altijd even gedag te zeggen.’ Inclusie betekent in zijn ogen niet gelijk stellen aan. ‘Je moet de beperking wel erkennen, we zijn niet allemaal gelijk. Tegelijkertijd vind ik dat mensen met een beperking gewoon moeten kunnen meedoen. Ze moeten ook een prestatie leveren, binnen hun mogelijkheden. We mogen best wel wat van ze verwachten. Op het Knoop Gala verwachten we ook meer dan een liedje zingen of blokfluit spelen. Net zoals we van alle kinderen prestaties verwachten binnen hun mogelijkheden. Al staat ieders geluk, of ze een beetje vrolijk uit bed komen, voorop.’ Inclusie betekent ook dat kinderen met en zonder beperking met elkaar in aanraking moeten komen. Paul vindt het belangrijk als kinderen zien dat er ook belemmeringen in het leven kunnen zijn en dat je kunt meewerken om iets aan die belemmeringen te doen. Tegelijkertijd nuanceert hij: ‘De mensen die ik tegenkom zijn natuurlijk wel de toplaag van alle mensen met beperkingen, zij kunnen veel.’
Tegelijkertijd vind ik dat mensen met een beperking gewoon moeten kunnen meedoen.
Er is een veel moeilijkere groep, die veel minder kan. Alhoewel zij ook prestaties kunnen leveren, op hun niveau.’ Al kunnen de mensen die optreden op het Knoop Gala veel, ook zij hebben zorg en begeleiding nodig in het natraject. In de dagen na die wervelende tijd met audities, opnames en het concert, moeten ook zij weer in de sleur van alledag. ‘Ze vallen dan in een gat, net als ik missen ze de spotlights,’ grapt Paul en laat er serieus op volgen: ‘We moeten wel rekening met hun beperkingen houden.
Eén jaar hebben we de potentiële deelnemers live overvallen met de mededeling dat ze mochten meedoen aan het gala. Dan kwamen we met de camera binnen bij bijvoorbeeld een theaterwerkplaats om één van de aanwezigen te vertellen dat hij of zij de uitverkorene was. Barstten alle andere aanwezigen in tranen uit omdat zij niet waren uitgekozen. Logisch en niet uit te leggen. Daarom doen we het nu altijd met een video-opname van mij op een iPad.’
Tot slot wil Paul nog wel wat kwijt: ‘Samen muziek maken is ontzettend leuk en heel belangrijk, maar het kost wel geld. Het Knoop Gala gaat me zo aan het hart: het is een manier om veel geld op te halen, zodat mensen met een beperking kunnen blijven meedoen.’
De HandicapNL Update
Vind jij dit ook zo’n tof artikel en wil je nooit meer dit soort verhalen en columns missen? Schrijf je dan in voor onze HandicapNL Update en ontvang alle nieuwtjes in je mailbox.