Toegankelijke Festivals bij ESNS 2023

Welke concrete stappen kunnen organisatoren maken om hun festival toegankelijk te maken voor mensen met een handicap? Tijdens ESNS (Eurosonic Noorderslag) in Groningen ging een zestal organisatoren en beleidsmakers met elkaar in gesprek over toegankelijkheid van festivals het belang van inclusie en het delen van ervaringen.

De zaal achterin muziekgebouw Oosterpoort in Groningen was goed gevuld tijdens de talkshow over toegankelijke festivals. De presentatie was in handen van Manu van Kersbergen en op het podium had hij kopstukken verzameld uit de festivalwereld en gemeentelijk beleid.

Jacqueline Leenders trapte het gesprek af door te vertellen over wat er tot nu toe al gedaan kan worden om festivals toegankelijker te maken. Zij was afgelopen jaar als coördinator Toegankelijkheid betrokken bij het Oerol Festival. “Als ergotherapeut heb ik vrij weinig met festivals”, zei Jaqueline met een lach, “maar zo loop ik dan ook vrij over het festivalterrein heen. Heel eerlijk, Oeral is niet 100% toegankelijk. We zitten op Terschelling, een eiland met vrij veel zand en bos. Maar we willen wel elk jaar toegankelijker worden. Stapje voor stapje.”

“Afgelopen jaar boden wij een visueel taalweekend en hierbij waren tolken Nederlandse Gebarentaal en schrijftolken aanwezig voor mensen die doof of slechthorend zijn. Dat was deze keer een testcase, maar in 2023 zitten zij weer in de programmering. Aankomend festival nodigen wij een groep mensen uit die blind of slechtzienden zijn om samen met Komt-het-zien te bekijken wat wij voor hen kunnen doen. Samen met HandicapNL gaan we er ook voor zorgen dat we fysiek beter toegankelijk zijn.”

Jacqueline gaf als tip dat vooral de communicatie op festivals sterk verbeterd kan worden. “Wat belangrijk is dat de informatie op de website klopt. Wat is wel en wat is niet toegankelijk voor bepaalde groepen.”

Amersfoort Jazz toegankelijk

Stapje voor stapje worden ook de festivals in de gemeente Amersfoort toegankelijk. Een mooi voorbeeld daarvan was afgelopen jaar Amersfoort Jazz. “Dit hebben wij samen met HandicapNL gedaan”, vertelde Renate van Braam, beleidsadviseur evenementen van de gemeente Amersfoort. “Wij waren al met hen in gesprek om Serious Request toegankelijker te maken, het radio-evenement dat naar onze stad kwam. Daarnaast dachten we dat Amersfoort Jazz een goede pilot zou kunnen zijn. Juist door deze ervaring kwamen we tot nieuwe ontdekkingen en inzichten. Bijvoorbeeld als je voorzieningen treft, communiceer daar dan goed over naar de doelgroep.”

Renate benadrukte dat het belangrijk is om met een ervaren partner van te voren goed te overleggen. Want de gemeente heeft nog niet alle kennis en kunde in huis. “Met Koningsdag in 2019 hebben wij zelf geprobeerd om samen met leveranciers het evenement toegankelijk te maken. Wij dachten dat te doen met goede ramps en invalidentoiletten. Maar uiteindelijk bleken deze niet goed bruikbaar doordat enkele ramps te steil waren en de toiletten te klein waren voor sommige gebruikers.”

Met de ervaringen rond Koningsdag in het achterhoofd keek de gemeente anders naar de toegankelijkheid. “Wij zijn gaan kijken naar welke faciliteiten al in de directe omgeving aanwezig zijn om zo lean en mean mogelijk te werk te gaan. Bijvoorbeeld welke locatie wij in de buurt van het evenement kunnen gebruiken als prikkelarme ruimte. Of dat de EHBO kan helpen bij het verwisselen van een stoma. Al die kennis en kunde hebben wij verzameld en geëvalueerd. Hiermee kunnen de organisatoren zelf aan de slag. Amersfoort Jazz gaat hier komend jaar gebruik van maken. Zij waren heel blij dat ze op deze manier ook gastvrij kunnen zijn voor deze bezoekers.”

Beleidsinstrumenten voor toegankelijke festivals

Naast faciliteren kunnen gemeenten ook gebruik maken van verschillende beleidsinstrumenten om culturele instellingen en evenementen toegankelijker te maken. “Vier jaar geleden zei onze toenmalige wethouder Touria Meliani (Kunst en Cultuur) het heel mooi: Iedereen heeft recht op verbeelding”, vertelde Araf Ahmadali, directeur Kunst en Cultuur van de gemeente Amsterdam. “Dat was voor ons het startschot om na te gaan denken ‘wat voor gemeente willen wij zijn?’. Wij zijn een cultuurrijke stad, maar we zagen dat nog niet iedereen daarin mee kan doen. Als gemeente voelen wij ons verantwoordelijk om dit mede mogelijk te maken. Maar wij wilden af van het idee dat wij alleen festivals en organisaties die wij subsidiëren aan toegankelijkheid moeten doen. Wij hebben het breder getrokken door in gesprek te gaan met de organisatoren over belangrijke thema’s zoals inclusie en diversiteit.”

Toch kunnen gemeenten bepaalde eisen stellen bij het verstrekken subsidies. “Geïnspireerd op New York hebben wij het beleid geïntroduceerd dat bij het aanvragen van een meerjarensubsidie voor cultuur, organisaties een actieplan moeten indienen om inclusie en diversiteit te bevorderen. Dit wordt een soort routekaart, gemaakt door de organisatie zelf, om onder andere de toegankelijkheid in de komende vier jaar te verbeteren. Daarnaast is het plan een belangrijk middel om te kijken waar de uitdagingen liggen en daar als gemeente beleid op te maken.”

Inclusie en diversiteit

Voor enkele organisatoren zijn inclusie en diversiteit thema’s waar ze al een lange tijd mee bezig zijn. “Bij ons zit dat bijna in ons DNA”, zei Danka van Dodewaard, directeur van het Amsterdam Roots Festival. “Maar dit is vooral op cultureel gebied. Wij weten hierdoor een groot divers publiek te trekken met alle mogelijke culturele en economische achtergronden. Daarom dachten wij bij het maken van het actieplan ‘Ach, dat doen wij wel even’. Maar op het punt van toegankelijkheid bleken wij heel slecht te scoren. Het stond al heel lang op ons lijstje om daar iets mee te doen. Op uitnodiging van HandicapNL en Green Events zijn we daar dan toch stappen op gaan zetten want wij vonden: dit is het moment! Het voelt zelfs als een kleine stap want wij zijn een festival waar iedereen welkom is en zich dat ook voelt.”

Danka wilde niet dat het toegankelijk maken van het festival af zou hangen van extra financiële steun van de gemeente. “Zoiets kost geld en voor kostbare stappen moeten we op zoek naar extra financiële middelen. Maar het gebrek daaraan is niet de motivatie om het niet te doen. Met wat creativiteit kan je ook veel kleine dingen doen die het verschil kunnen maken. Het Amsterdam Roots Festival ligt midden in het Oosterpark met een hotel en een ziekenhuis in de buurt. We gaan samen kijken wat wij kunnen doen wat niet zoveel hoeft te kosten.”

‘Het momentum is nu’

Op het gebied van inclusie lijkt tegenwoordig iedereen wakker te zijn geworden. “Dit is het momentum”, concludeerde presentator Manu van Kersbergen. “Maar hoe kan deze beweging verder groeien?”, vroeg hij aan Jantine Bouma, coördinator toegankelijkheid van de gemeente Groningen.

“Een handicap heeft invloed op alle aspecten van je leven”, vertelde Jantine, “en daarvoor heb je een integrale benadering nodig. Wij hebben een Werkgroep Toegankelijkheid die bij veel thema’s in de gemeente betrokken is. Zij hebben inmiddels zo’n sterk netwerk dat ik hen vaak vraag wie ik het beste kan benaderen voor een bepaald onderwerp.”

Van de Werkgroep Toegankelijkheid was Marlieke de Jonge aanwezig in het publiek. “Wij zijn eerder een netwerk dan een werkgroep, allemaal mensen met verschillende handicaps/beperking. Doof en slecht horend, blind en slechtziend , mensen met een verstandelijke beperking, mensen met mobiliteitsgedoe, mensen met psychische handicap. Wij willen de inclusieve samenleving niet alleen voor onszelf. Maar denken ook aan mensen met een diverse culturele achtergrond of diverse seksuele voorkeur. Laat ik het zo zeggen: een meerderheid aan minderheden, daar wil je toch bij horen?”

“Het momentum is nu”, vertelde Janine de Roller van Stichting Bevrijdingspop Haarlem. “Als stichting kunnen wij nu makkelijk aanhaken. Ik denk dat over vijf jaar al veel is veranderd rond toegankelijkheid en dat het voor ons dan moeilijker zou zijn. We hebben gekeken naar wat wij al hadden en wat laaghangend fruit is om direct aan te pakken. Misschien is het een open deur, maar bijvoorbeeld de communicatie rondom toegankelijkheid kan veel beter. Voor het festival begint moet al duidelijk zijn wat er mogelijk is voor de bezoeker met een handicap en dat de informatie op de website actueel is.”

Onderlinge communicatie

Communicatie is ook belangrijk voor festivals onderling, want van de ervaringen van anderen kan je veel leren. “Daarbij moet er wel gekeken worden naar vergelijkbare festivals”, zei Jacqueline van het Oerol festival. “Toen ik begon met toegankelijkheid zeiden ze ‘Kijk naar Pinkpop’. Maar dat is een groot terrein met één toegang en een goede toiletvoorziening. Daar had ik op Oerol helemaal niets aan. Ik zou graag in gesprek gaan met festivals die ook te maken hebben met een groot aantal locaties in de natuur. Daar kan ik dan van leren.”

“Het is in het begin heel vaak ‘trial and error’ en soms gaat het om details”, vertelde Janine van Bevrijdingspop Haarlem. “Met onze muziektolken op het grote scherm hadden wij te maken met een witte achtergrond en iemand in een streepjestrui. Dat werkt dus niet! Het jaar daarna stond de tolk te dicht bij de rookmachine en zag je daardoor ook te weinig. Maar je leert hier wel van en met deze ‘best practices’ kunnen wij andere festivals helpen en inspireren.”

Deze talkshow is georganiseerd vanuit Toegankelijke Festivals, een initiatief van HandicapNL en Green Events. Hierin werken koplopers van outdoor muziekfestivals samen in bewustwording en kennisdeling, en zetten concrete stappen in toegankelijkheid. Zij maken stap voor stap hun festivals daadwerkelijk voor iedereen toegankelijk. Deze festivals zijn: Amsterdam Roots Festival, STRAF_WERK, Awakenings, Amsterdam Open Air, Oerol, Bevrijdingspop Haarlem, Wonderfeel, Milkshake, Paaspop, De Opwekking en Vunzige Deuntjes.

Heb je vragen over de talkshow of het toegankelijk maken van festivals en evenementen, neem dan contact op met onze programmamanager Muziek en Toegankelijkheid: Leyla@Handicap.nl.

Toegankelijke Festivals wordt mede mogelijk gemaakt dankzij de Nationale Postcode Loterij.